تاریخ اول راهنمایی
تاریخ اول راهنمایی
ادامه ی مطلب
درس اول
اهمیت و فایده ی تاریخ
و تاریخ بشر سرگذشت خانواده ی بسیار بزرگی است که جامعه بشری نامیده می شود.
خداوند در قرآن کریم سوره ی انعام آیه 11 در مورد عبرت آموزی از تاریخ می فرماید:
قل سیروا فی الارض ثم انظروا کیف کان عاقبة المکذبین
(ای پیغمبر) بگو: در زمین گردش کنید و مشاهده کنید که عاقبت
تکذیب کنندگان چگونه بوده است.
|
انسانها پس از یک دوره ی زندگی کوچ نشینی و صحرا گردی
به یک جانشینی
به روستانشینی
و سپس شهرنشینی
پرداختند و همراه این تغییر است از نظر کار و معیشت از دام داری و گله داری
به کشاورزی
و بعدها به صنعت
مشغول شده اند.
آیات قرآنی که بر عبرت آموزی تاریخ تأکید دارند. 1- سوره حجرات آیه 13: ای مردم شما را از مرد و زنی آفریدیم و شما را ملتها و قبیله ها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را باز شناسید.
2- سوره ی یوسف آیه 111: همانا در داستانهای ایشان عبرتی برای خردمندان بوده است.
3- سوره ی توبه آیه 70: آیا اخبار اجداد و پیشینیان مانند قوم نوح و عاد و ثمود و ابراهیم و اهل مدین و مؤتکفات(شهرهای زیر رو شده) آنها نرسید که رسولان الهی آیات و معجزات آشکار بر آنها آوردند. خدا هیچ ستمی بر آنها نکرد بلکه آنها خود در حق خویش ستم کردند.
|
||||||||||||||||
تصاویر درس اول به همراه توضیحات
سرباز قزلباش دوره شاه عباس صفوی با کلاه دوازده ترک قرمز رنگ همراه
با اولین تفنگ های ساخته شده در ایران توسط برادران شرلی
کتیبه ی گنج نامه در عباس آباد همدان به خط میخی پارسی قدیم- ایلامی
و بابلی (3 زبان) متعلق به داریوش اول و پسرش خشایارشا
محراب مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان اصفهان
ساخته شده در دوران شاه عباس صفوی
جام طلایی داریوش معروف به ریتون. ریتون به ظروفی گفته می شود که حیوانات بالدار افسانه ای بر آن افزوده شده باشد.
قلعه فلک افلاک از دوره ساسانی احتمالا مربوط به دوره بهرام ساسانی
سکه های دوران اسلامی با نوشته ی لا اله الا الله محمد رسول الله
یکی از سر ستونهای تخت جمشید، کاخ صد ستون یا کاخ آپادانا
«احتمالاً نشانه هما پرنده سعادت است - نشانه های هواپیمای ایران»
ارابه جنگی مربوط به گارد جاویدان از سپاه سواره داریوش اول هخامنشی که
با این ارابه ها تا یونان پیش رفت.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس دوم
مسیر حرکت کوچ نشینانی که در کوهستان ها زندگی می کردند
کار اصلی کوچ نشینان دام داری بود.
کوچ نشینان در ابتدا از شاخ و برگ درختان یا پوست حیوانات برای خود مسکن می ساختند ولی آنها موفق به ساختن چادر از پشم و موی حیوانات خود شدند و به همین دلیل به آنها چادرنشین می گویند.
قبیله چیست؟ کوچ نشینان به دسته های بزرگی که قبیله نامیده می شوند، تقسیم می شدند.
رئیس قبیله یا رهبر قبیله پیرترین فرد قبیله بود.
افراد قبیله وظیفه داشتند که زیر نظر رهبر قبیله برای دفاع از قبیله با هم اتحاد و همکاری داشته باشند.
به خاطر وجود این خطرات کوچ نشینان کم کم تصمیم گرفتند در مجاورت آب های دائمی مثل چشمه ها و رودهای دائمی زندگی کنند تا در تمام طول سال آب داشته باشند و از چراگاهایی که در کنار آبهای دائمی بود استفاده کنند و بدین ترتیب زندگی آنها از کوچ نشینی به یکجانشینی تغییر کرد و آن منطقه و مکان سرزمین آنها شد.
|
همان طور که در درس گفتیم انسانهای کوچ نشین تابستان را در کوهستان ها و زمستان را در کوهپایه ها و دشت ها به سر می بردند عده ای از اینان چون برای همیشه در دشتها ساکن گشتند شیوه ی زندگیشان دگرگون شد. در دشت چون غار نبود انسان می بایست از چوب درختان و پوست حیوانات یا سنگ و گل، خانه می ساخت و ساختن خانه با این وسایل به ضرورت زندگی در یک محل و پرداختن به کشاورزی صورت می گرفت و کم کم زندگی در طبیعت به سمت شروع مدنیت و آغاز زندگی یکجانشینی آغاز شد.
|
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس سوم
روستا چگونه بوجود آمد؟
کوچ نشینان در کنار آب های دائمی ساکن شدند و با یکجانشینی به زندگی خود ادامه دادند و دیگر مجبور به تغییر محل زندگی خودشان نبودند.
چون می دانستند که با ساختن خانه های دائمی از سنگ، گل و چوب می توانند خود و دامهایشان را از سرما و گرما حفظ کنند و با ذخیره کردن علوفه و غذا در تمام سال خود و دامهایشان زنده بمانند.
آغاز کشاورزی:
مهمترین اختراع انسان در روزگار قدیم اختراع چرخ با استفاده از چوب و فلزات بود.
اختراعات انسان اولیه همراه با کسب تجربیات گرانبهایی بود. یعنی هر چیزی که کشف یا اختراع می شد حاصل تلاش و فکر چندین سال و چند فرد بود که بطور اتفاقی بدست می آمد. مثلا ذوب فلزات که با گداخته شدن سنگ آهن در کوره و استفاده از آن توسط انسانها و کمک گرفتن از آتش برای تغییر شکل آهن برای ساختن وسایل مختلف باعث تغییر در نوع زندگی و شکل جامعه ی انسان شد. عصر آهن از 4000 سال پیش تاکنون انسان را از عصر حجر به دوران طلایی سوق داد و فلزات دیگر نیز چون دارای خاصیت های متعددی مانند استحکام و شکل پذیری بودند کمک فراوانی به بهبودی زندگی انسان کردند. و به همراه سنگ، گیاه، جانور و آتش زمینه را برای آغاز فعالیت در زندگی انسان یکجانشین فراهم آوردند.
جدول مقایسه زندگی کوچ نشینان و یکجانشینان
|
|
کوچنشنیان |
یکجانشینان |
|
رئیس |
پیرترین فرد قبیله (رهبر قبیله) |
ریش سفید (کدخدا) |
|
مسکن |
شاخ و برگ درختان و چوست حیوانات و بعدها چادر |
خانه دائمی از سنگ و گل و چوب |
|
کار اصلی |
دامداری |
کشاورزی به همراه دامداری مختصر |
|
نحوه زندگی |
با تغییر فصل، تغییر مکان می دادند |
سکونت دائمی در کنار رودها و چشمه ها |
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس چهارم
شهرها و کشورهای دنیای قدیم (1) «تمدن بین النهرین»
خوب شهرهای قدیمی چگونه بودند:
شهرها نگهبان داشت. حاکم داشت (به کسی که حکومت را در دست داشت حاکم می گفتند). مردم آنجا داد و ستد می کردند. بعضی ها وسایل مورد نیاز کشاورزان را می ساختند و می فروختند و بعضی محصولات کشاورزی را. و عده ای مامور جمع آوری مالیات بودند.
راستی: قدیمی ترین شهرها در کنار رودخانه ها بوجود آمدند.
بین النهرین (میان رودان)
سومر شهرهای کوچک و بزرگ داشت. یکی از شهرهای مهم آن اور بود. حاکم سومر در اور زندگی می کرد. صنعتگران ماهر و هنرمندان بسیاری نیز در سومر زندگی می کردند نمونه کارهای آنها در پنج هزار سال پیش را نگاه کنید.
حاکم کشور سومر برای خودش مأمورانی داشت که مالیات برای آن جمع آوری می کردند و آنها برای آن که بتوانند حساب مالیات ها و داد و ستد ها را نگه داری کنند از نوشتن استفاده کردند.
البته مثل ما که نمی نوشتند بلکه شکل هر چیزی را رسم می کردند تازه نه روی کاغذ بلکه روی لوحه های گلی. نگاه کنید.
و اینگونه بود که خط بوجود آمد.
|
1- مرحله تصویر نگاری در ابتدا برای نوشتن هر چیز شکل آن را رسم می کردند؛ مثلاً برای نوشتن «گل» شکل آن را می کشیدند.
این گونه نوشتن دشوار بود؛ زیرا رسم تصاویر فراوان کاری مشکل و طولانی است و نمی توان همه چیز را نیز رسم کرد؛ مانند زمان، جنوب، روح، جان و ...
2- مرحله اندیشه نگاری رفته رفته برای نوشتن نام اشیا یا اندیشه ها علامت هایی در نظر گرفتند؛ مثلا در مصر باستان شکل یک «گل لاله» به معنای «جنوب» بود، زیرا گل لاله فقط در جنوب این کشور می رویید. در زیر تعدادی از این علامت ها را می بینید.
این گونه نوشتن نیز دشوار بود؛ زیرا برای نوشتن هر چیز یا چیز یا هر یا هر اندیشه ای لازم بود علامتی در نظر بگیرند؛ بدین ترتیب، بایستی هزاران علامت به وجود می آوردند.
3- مرحله الفبایی سرانجام انسانها پی بردند که می توانند برای هر صدا یک علامت (حرف) به کار ببرند؛
به این علامت ها، حروف الفبا می گویند. تعداد حروف الفبا کم است و به راحتی می توان با کنار هم گذاشتن چند حرف آن یک کلمه ساخت؛ مثلا با حروف «م، ا، د» می تواند این کلمه ها را ساخت: دام، ماد، آدم، مداد، مدد، دد، دم، مدام و ...
اختراع خط یعنی توانایی انسان برای ثبت دانش. پس به دوره ی قبل از پیدایش خط را می گوییم دوران ما قبل تاریخ و مورخان معتقدند دوران تاریخی زندگی انسان با اختراع خط آغاز شده است. کشور سومر ثروتمند شده بود و ثروت زیادی باعث اختلاف بین مردم و شهرها را بوجود آورده بود و این اختلاف و جنگهای داخلی آنها را از همسایگان کوچ نشین و مهاجم غافل کرده بود تا اینکه اقوام چادر نشین به آنها حمله کردند و سومر را تصرف کردند.
راستی می دانید چرا کشور سومر به تصرف چادرنشینان در آمد؟ دو علت:
تشکیل کشور بابل دروازه ابشار دروازه شهر قدیم بابل
این شهر جمعیت بسیار زیادی داشت و از همه ی اقوام در آن دیده می شدند. اداره این شهر آسان نبود تا اینکه حمورابی حاکم بابل دستور داد قوانین شهر را روی سنگ بزرگی بنویسند و در میدان شهر قرار بدهند تا همه ی مردم ببینند. راستی بابلی ها نوشتن و خط را از سومری ها آموختند.
|
|
بیشتر بدانید:
قمست هایی از قانون حمورابی با خط میخی
آشوریان
بله آقای آشور بنی پال، نینوا را پایتخت خودش قرار داد و کاخ مشهور لودر نینوا به همراه کتابخانه بزرگش مشهور بود .
البته فراموش نکنید که ایرانیان در زمان مادها با تصرف نینوا دولت آشور را سرنگون کردند.
پیامبران الهی در بین النهرین حضرت نوح (ع) و حضرت ابراهیم (ع)
در داستانهای سومری از طوفانی سخن به میان آمده که با طوفان حضرت نوح شباهت دارد و حتماً در مورد داستان حضرت نوح (ع) و ساختن کشتی بزرگ توسط او و یارانش به امر خداوند اطلاع دارید حضرت ابراهیم (ع) نیز در بابل بدنیا آمده و داستان مبارزه او با نمرود حاکم ستمگر بابل را بخاطر دارید. ایشان برای هدایت و راهنمایی مردم زمان خودشان سختی های بسیاری کشیدند که در کتاب بینش خودتان مفصل می خوانید.
|
بیشتر بدانید:
سومریان نخستین قومی بودند که موفق به اختراع خط شدند. خط سومریان، خط میخی بود. پیدایش خط در میان سومریان به دلیل رشد و رونق زندگی شهری و گسترش تجارب بود. دیگر اقوامی که پس از سومریان بر بین النهرین حکومت کردند خط سومریان را اقتباس نمودند و مطابق با زبان خود، در آن تغییراتی بوجود آوردند. خط بابلی ها و آشوری ها بدین ترتیب بوجود آمد. خط میخی سومری ها دارای 600 علامت بود و با وسیله ای نوک تیز بر لوحه های گلی نقش می شد.
خط میخی سومری ها در نزد اقوام بعدی ساده تر و آسان تر گردید.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شهرها و کشور های دنیای قدیم (2)
مصر زاده ی رود نیل :
|
حدود 5000 سال پیش تمامی سرزمین مصر زیر فرمان دو حکومت بود یکی مصر علیا در جنوب به پایتختی تِب با نشان حکومتی تاج سفید و دیگری مصر سفلی یعنی در شمال به پایتختی ممفیس با نشان حکومتی تاج قرمز رنگ --> در حدود 3000 ق.م فرعون به نام منس (menes) حکومت شمال و جنوب را متحد ساخته و نشان حکومت تاجی سفید و قرمز شد که نشانه ی اتحاد مصر بود.
|
لیدی
با استفاده از سکه به بازرگانی پرداختند، همین امر آنها را ثروتمند کرد. پایتخت لیدی ها شهر سارد بود که ثروت زیادی برای ساخت آن خرج کرده بودند. لیدی ها با مردمان یونان و فینیقیه روابط بازرگانی زیادی داشتند.
|
از لیدی بیشتر بدانید:
آلیات در قرن هفتم قبل از میلاد پادشاه معروف لیدی بود که دولت خود را ثروتمند ساخت ولی لیدی ها علی رغم ثروت فراوان دارای نیروی نظامی کافی نبودند و برای تأمین اهداف سیاسی و نظامی خود متکی به پول و مزدوران خارجی بودند. در نتیجه این دولت هنگامی که با دولت جوان و پر قدرت هخامنشی روبرو شد در سال 564 ق.م توسط کوروش سرنگون شد و از میان رفت.
|
دولت فنیقیه « لبنان امروزی »
|
از فینیقیه بیشتر بدانید:
در هزاده دوم قبل از میلاد فینیقی ها در محل کنونی لبنان که از مردم سامی نژاد هستند ساکن شدند. الفبا که اختراع آنها بود خواندن و نوشتن را بسیار آسان ساخت فنیقی ها برای تسلط بیشتر بر سواحل مدیترانه و حتی دسترسی به اقیانوس اطلس پایگاه هایی را ساخته بودند که یکی از پایگاه های آنها در مدیترانه ی جنوبی کارتاژ در کشور کنونی تونس بود. ثروت زیاد فنیقی ها و عدم اتحاد بین شهرهای آن باعث حمله ایرانیان به آنان و از بین رفتن دولت آنها شد و تنها شهر کارتاژ برای قرنها در سرزمین تونس به حیات خود ادامه داد و فرهنگ فنیقی را حفظ کرد.
|
یونان: « کشوری دولت شهرها »
کشور یونان نیز از دیر باز در کنار کشورهای لیدی و مصر و فنیقیه در تجارت و تبادل افکار نقش مهم و بسزایی داشته است یونانی های شهرنشین با فرا گرفتن دانشی از ملل دیگر، خود صادر کننده فکر و اندیشه به سایر نقاط شدند و در آن زمان با مردم سواحل مدیترانه روابط بازرگانی بسیار زیادی داشتند.
راستی کشور های لیدی - فنیقیه و قسمتی از یونان برای مدتی به تصرف ما ایرانیان در آمد.
| کشور |
پایتخت |
اقدامات |
| ایلام | شوش |
حدود 4000 سال پیش در کنار رود کارون، استفاده از خط، انقراض به وسیله ی آشوری ها |
| مصر | تِب |
حدود 5000 سال پیش در کنار رود نیل، استفاده از خط انقراض به وسیله ی ایرانیان |
| فنیقیه | صور |
3500 سال پیش در لبنان، اختراع الفبا، تجارت، فتح فنیقیه به وسیله ی ایرانیان |
| لیدی | سارد |
3000 سال پیش در غرب ترکیه، اختراع پول، تجارت، فتح لیدی به وسیله ی ایرانیان |
| یونان | آتن |
3000 سال پیش در یونان امروزی، کسب دانش از ملل دیگر، فتح قسمتی از یونان به وسیله ی ایرانیان |
ایلام : «کشوری در کوه و دشت »
یک ظرف ساخته شده از گل مربوط به مردم ایلام (به نقاشی روی ظرف دقت کنید)
محل نگهداری موزه ایران باستان - تهران
زیگورات چغازنبیل شوش - مربوط به تمدن ایلامی
|
از ایلام بیشتر بدانید:
مهمترین تمدنی که در ایلام قبل ار آریایی ها وجود داشته تمدن ایلامی می باشد. این تمدن در دشت خوزستان و کوهستانهای اطراف آن به وجود آمده است. خاک مساعد - آب فراوان و هوای معتدل و گرم از عوامل رونق و گسترش تمدن ایلامی بوده است. اوج قدرت ایلامی ها در قرن 13 ق.م بوده پادشاهان ایلام برای رب النوع ایلامی ها « این شوشیناک » نام داشته که به معنای خدای شوش است.
|
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس ششم
آریایی ها چه کسانی بودند؟
مسیر مهاجرت آریایی ها به ایران و هند و اروپا
آریایی ها وقتی وارد ایران شدند به کار دامداری خود ادامه دادند چون ایران سرزمینهای کوه ها و دشتها بود و برای زندگی کوچ نشینی مناسب بود.
پس از استقرار آریایی ها در داخل فلات ایران کم کم با شیوه ی زندگی کشاورزی و یکجانشینی اقوام قبل از خود که ما به آنها اقوام قبل از آریایی (ایلام ها) می گوییم آشنا شدند و به همراه دامداران به کشاورزی مشغول شدند.
زرتشت پیامبر در میان آریایی ها ظهور کرد و مردم را به پیروی از اهورا مزدا (دانای بزرگ) و جنگ با اهریمن (شیطان) دعوت می کرد. به پیروان زرتشت زرتشتی می گویند و کتاب مقدس زتشتیان اوستا است.
نمونه هایی از آثار سفالین تپه سیلک کاشان که
قبل از ورود آریایی ها ساخته شده است.
|
آریایی به معنی اصیل، نجیب و شریف می دانند و دلیل آن این است که آنان اقوام قدیمی ساکن در مسیر مهاجرت خویش را مغلوب و مطیع خود می ساختند و زیر دست خویش می دانستند و اصیل و شریف بودن را مختص خود می داشتند. آنان سوارانی دلیر و قوی بودند و در زندگی قبیله ای خود اتحاد و انضباط خاصی داشتند - طبق داستانهای که از ایران و هند باستان باقیمانده در آن هنگام فرمانروای آریایی ها جمشید بوده که پس از شکست دیوها جشن نوروز را بر پا کردند . آریایی ها دشمنان خود را دیو می نامیدند. میترا رب النوع پهلوانی و دلیری آنها بود.ایرانیان به آتش به دیده احترام می نگریستند و حفاظت از آتش نقش مذهبی و مهم پدر در خانواده بود - علت احترام به آتش نشانه دوام خانواده و استحکام آن است - و نگه داشتن دائمی اجاق خانواده، به منزله ی اعتقاد به حضور جد خانواده بود و اصالت خون و حفظ نسب یکی از ویژگی های مردان آریایی بود.
زرتشت: زرتشت در زمان گشتاسب زندگی می کرد و زمان او زمان تغییر حیات ایرانیان از زندگی شبانی به کشاورزی بود و زرتشت در فکر اصلاح اعتقادات ایرانیان بر آمد بنابر اعتقاد زرتشت اهورا مزدا با دانای بزرگ است و هیچ خدایی بالاتر از او نیست - به روحانیون زرتشتی مغ یا موبد می گویند بنابر اعتقاد زرتشتیان پس از مرگ زرتشت هر هزار سال یک نفر پیدا می شود که سوشیانس نام دارد و منتظر مصلح آخر الزمان هستند. زرتشتیان مظاهر خیر را ایزد می نامند از ایزدان مهم آنان آناهیتا ایزد آبهای روان است و به همین جهت آبان، ایزد کشاورزی به شمار می رود. تعلیمات زرتشت در کتاب اوستا جمع شده است و اوستا مشتمل بر سروده های منسوب به زرتشت است - امروز تنها قسمت های از اوستا مانده است بعدها موبدان کتابهای در مورد قوانین دین زرتشتی نوشتند که از جمله آنها کتاب وندیداد یعنی قوانین ضد دیوها می باشد.
|
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس هفتم
نخستین حکومتی که ایرانیان بوجود آوردند
|
مادها مردمانی بودند آریایی نژاد که در ابتدای قرن هفتم ق.م سلطنت ماد، را تأسیس کردند آنها به ایران آمده در آذربایجان و کردستان امروزی سکنی گزیدند. بنیانگذار پادشاهی ماد امیری ایرانی بنام دیا اکو بود که پنجاه سال پادشاهی کرد و نوه ی او هوخشتر که هرودت نام او را کیاکسار نوشته است، بزرگترین پادشاه ماد است. او از شکست پدرش فره ورتیش در برابر آشور درس عبرت گرفت و ارتشی منظم ساخت و فرماندهان و بزرگان قوم سکاها را در یک میهمانی مست کرد و همگی را کشت. با کمک (بنوپولاس سار فرمانروای بابل ) نینوا را نیز تسخیر کرد. باید دانست هوخشتر برای تحکیم روابط خود با دولت بابل نوه خود که دختر ایختودیگو بنام آمجاتی را به بخت النصر پادشاه بابل داد و او باغهای معلق بابل را برای این بانوی ایرانی ساخت که به غلط به سمیرامیس ملکه ی آشور نسبت می دهند. و در آخر آژی دهاک خوش گذران در سال 550 ق.ه از بین رفت بابلی ها، ایلامی ها و آشوریها همسایه های ماد بودند. اتحاد مادها باعث شد که آشوری ها در حمله به غرب ایران از آنها شکست خورده و دیگر نتوانند به آنجا حمله کنند. نوه ی دیا اََُکو، هُوَخشَترَ توانست با کمک گرفتن از بابلی ها شهر نینوا را تصرف و دولت آشوری را سرنگون کند .
مادها ضعیف شدند ، سه دلیل ضعیف شدن آنها : اول : خوش گذرانی پادشاه مادها بود (بخصوص آخرین آنها یعنی آژی دهاک ) دوم : کارهای بزرگان و روسای قبایل بود چون آنها اموال و چراگاههای مردم را به زور می گرفتند . سوم: دیگر اقوام ایرانی مثل پارت ها و پارس ها با اینکه مالیات به مادها می دادند ولی ناراضی بودند چون به کار آنها رسیدگی نمی شد .
|
برخی از آثاری که به مادها نسبت داده اند از این قرار است :
1 – مجسمه ی شیری از سنگ در شهر همدان میدان سنگ شیر
2- صورت مردی در دخمه ای در سر پل زهاب در شمال کرمانشاه
3- دخمه ای در 50 کیلومتری شرق کرمانشاه که در بالای آن نقش فروهر (روح جاویدان) حجاری شده است.
4- دخمه ای در روستای اسحاق و مرکز کرمانشاه که پیکر شخصی در حال نیایش است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس هشتم
سلسله هخامنشی چگونه به وجود آمد
کورش: مردی که غرب و شرق را به هم رساند « ذوالقرنین قرآن »
|
اعلامیه حقوق بشر کوروش «منم کوروش شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه انشان، شاه بابل، شاه سومر واکد شاه چهار کشور، پسر کمبوجیه (اسپنتان) شاه شهرانشان ،هنگامی که من با صلح و آشتی به بابل در آمدم و در میان شادمانی مردم بر تخت شاهی نشستم، مردوک (رب النوع بابلی ها ) دلهای مردم نجیب بابل را به سوی من متمایل کرد. همه ی پادشاهانی که در کاخ های ممالک جهان نشسته اند از دریای بالا تا پایین (مدیترانه تا خلیج فارس) در بابل به پای من خراج ها را نثار کردند پاهای مرا بوسیدند. از خدایان شهرها تمنا دارم که همه روزه برای طول عمر من دعا کنند و بگویند عمر کوروش شاه و پسرش را که ستاینده ی تواند طولانی فرماید» این اعلامیه که یک استوانه از گل پخته است دارای چهل و پنج سطر است که به عنوان اولین اعلامیه ی حقوق بشر جهانی معروف است.
مقبره ی کوروش در منطقه ی پاسارگاد 20 کیلومتری تخت جمشید
|
|
کوروش که مادرش ماندانا دختر آژی دهاک بود تا 12 سالگی توسط چوپان پادشاه و به قولی توسط یک ماده گرگ پرورش یافت چون بخاطر خوابی که آژی دهاک دیده بود باید کوروش در نوزادی کشته می شد ولی وزیر آژی دهاک که هارپاک بود آن را به اسپاکو، چوپان شاه داد تا بزرگ کند ولی این راز فاش شد و آژدی هاک دستور داد پسر وزیر را کشته و غذایی از آن درست کردند و در یک جشن به خورد وزیرش داد و وزیر کینه شاه را در دل گرفت تا اینکه نوه ی آژی دهاک یعنی همین کوروش بعنوان حاکم و فرمانروای سرزمین پدریش پارس انتخاب شد از اطاعت پدربزرگ سرباز زد و وقتی سپاه هارپاک عازم فارس شد به جای جنگ با کوروش با سپاه پارس متحد شده به هگمتانه آمده و آژیدهاک را سرنگون کردند. و از این تاریخ به بعد کوروش بنام جد پدرش هخامنش نام سلسله ی خود را هخامنشی نامید. راستی یکی از قبایل مهم پارس ها پاسارگاد نام داشت و هخامنش رئیس این قبیله بود. کوروش بجز سرزمین پارس ها خوزستان یا انشان را گرفت و پس از تصرف سرزمین ماد با تصرف بابل و آزادی اسیران بنی اسرائیل با لیدی ها همسایه شد و پس از جنگ با کرزوس لودیه و شهر سارد را که ثروت فراوانی داشت تصرف کرد ولی با کرزوس بخوبی رفتار کرد و او را از مشاوران خود ساخت ولی در حمله به شمال شرقی ایران و درگیر شدن با قوم ماساژت که رهبر آن زنی بنام تو می رسی بود کشته شد و پیکر او را به پاسارگاد آوردند و در مقبره او که سنگ نوشته ای به خط میخی پارسی باستان دارد و روی آن نوشته (منم کوروش ، شاه هخامنشی )
|
گروهی از آریایی ها که در جنوب ایران ساکن شدند پارس ها بودند که نام سرزمین آنها پارس یا فارس نامیده شد یکی از قبایل مهم و بزرگ پارس ها ، قبیله پاسارگارد بود که رئیس آن هخامنش بود .
فرزندان هخامنش پس از پارس شمال خوزستان را گرفتند و با پیشرفتهای ایلامی ها و بابلی ها آشنا شدند و بسیاری از فنون کشاورزی و شهرسازی و نوشتن را از آنها فرا گرفتند. کوروش که بنیانگذار هخامنشیان است پس از جنگ با آژی دهاک (پدر بزرگ خود ) او را شکست داد و سرزمین مادها را گرفت البته در این کار بزرگان ماد با او همکاری می کردند.
این کار پادشاهان لیدی(کروزس)، بابل(بنونید) و مصر(آمازیس) را به وحشت انداخت چون آنها می ترسیدن که کوروش به کشور آنها حمله کند و البته کوروش این کار را به ترتیب انجام داد یعنی ابتدا سارد پایتخت لیدی را تصرف کرد و بعد شهر بابل را و اعلامیه حقوق بشر بابل را منتشر کرد و پس از گسترش قلمرو ایران در جنگ با ماساژت ها در شمال شرقی ایران کشته شد.
پس از مرگ کوروش پسر بزرگتر کمبوجیه جانشین پدر شد و پس از آن که به پادشاهی رسید تصمیم گرفت کشور مصر را فتح کند و چون می ترسید در زمان لشگر کشی به مصر برادرش بردیا به فکر پادشاهی بیفتد دستور داد مخفیانه بردیا را به قتل رساندند.
و مصر را فتح کرد ولی در مصر خبر رسید که بردیا بر تخت نشسته است و از شنیدن این خبر متعجب و ناراحت شد به سرعت به سوی ایران برگشت ولی در بین راه در حوالی بابل شمشیر خودش وارد ران پایش شد و بر اثر آن در گذشت.
بردیای دروغین که بود ؟
کسی که خود را بردیا نامید، شخصی بود از مردم ماد بنام گئومات که برادرش نگهبان کاخ کمبوجیه بود و از راز قتل بردیا با خبر بود و در زمان غیبت کمبوجیه توانست برادرش را بنام بردیا وارد کاخ کند و سه سال با حیله و نیرنگ جای شاه واقعی را بگیرد ولی برای جلب رضایت مردم مالیات ها را بخشید ولی در نهایت داریوش فرمانده بزرگان پارسی که پدرش ویشتاسب پسر عموی کوروش میشد متوجه این نیرنگ شد و با کشتن او تاج و تخت هخامنشی را صاحب شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس نهم
اوضاع اداری و همسایگان ایران در زمان هخامنشیان
داریوش پس از قتل گئومات ، سه سال با مخالفانش جنگید تا توانست همه ی آنها را به اطاعت خود در آورد و در کتیبه ی بیستون که در 20 کیلومتری مشرق کرمانشاه در منطقه ی بیستون که از او به یادگار مانده چگونگی جنگ های خود و طرز مجازات دشمنان خود را شرح داده است. او پس از سر کوبی دشمنان کسانی را که در قتل گئومات و آرام کردن کشور کمک کرده بودند در راس امور قرار داد.
شهر بانها در حقیقت استاندار منطقه بودند که یک فرمانده نظامی و یک کارمند نیز آنرا کمک می کردند داریوش برای جابجایی نامه ها و پیام از چاپار و چاپارخانه استفاده می کرد چاپار قاصد بود که با استفاده از اسب های تندرو پیام هاو نامه ها را از جایی به جای دیگری می برد و چاپار خانه ها محل هایی بودند که در آنجا چاپار ها، اسب های تازه نفس و غذا دریافت می کردند . البته چاپار ها نقش مامور مخفی و جاسوس داریوش را نیز داشتند و اخبار پنهانی را به اطلاع شاه می رساندند.
پایتخت تابستانی هخامنشیان هگمتانه بود که به آن اکباتان می گفتند. پایتخت زمستانی آنها شهر شوش بود و معروفترین پایتخت آنها تخت جمشید پایتخت بهاری بود که جشن عید نوروز با شکوه خاصی برگزار می گردید و اقوام مختلف با هدایای خود در این جشن شرکت می کردند.
نمونه ای از سرستون های تخت جمشید
نقش نمایندگان ملل تابعه با هدایایی در تخت جمشید
به دستور داریوش در کنار شهر پارسه بنایی عظیم ساخته شد که تخت جمشید نام گرفت پس از داریوش جانشین او از جمله خشایارشا نیز به تکمیل آن پرداختند. تخت جمشید معروفترین پایتخت هخامنشیان شامل مجموعه ای از کاخ های عظیم بود که هنوز ویرانه های آن باقی است.
پادشاهان هخامنشی دستور داده بودند برای آن ها مقبره هایی در دل سنگ به وجود آورند.
یونان
یونان از گذشته های دور همسایه مهم ایران بوده است. دو شهر اسپارت و آتن از شهرهای مشهور یونان بودند. اسپارت مردمی جنگجو داشت و پادشاهی مستبد بر آنها حکومت می کرد ولی مردم آتن حاکم شهر را از میان خود و از طریق انتخابات تعیین می کردند و بیشتر دریا نورد و بازرگان بودند و به علم و دانش علاقمند بودند سقراط ، افلاطون و ارسطو سه دانشمند بزرگ یونانی در آتن بودند. جنگ های ایرانیان و یونانی ها در زمان هخامنشیان بسیار اتفاق افتاد که گاه ایرانیان و گاه یونانی ها پیروز بودند.
سقراط افلاطون ارسطو
|
اینجا مقبره سه شاه هخامنشی خشایارشا – داریوش اول و اردشیر دراز دست در منطقه ی نقش رستم است نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید قرار دارد. ارتفاع این مقبره ها از سطح زمین حدوداً 8 تا 10 متر است و علت آن این است که پادشاه هخامنشی خود را نماینده خدا در روی زمین می دانستند یعنی بین مردم و خدا. و اعتقاد داشتند که مقبره آنها باید مثل مردم در زمین نباشد بلکه بالاتر از مردم و نزدیک تر به خدا باشد.
|
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
درس دهم
چرا هخامنشیان سرنگون شدند؟
در حکومت هخامنشی هیچ کسی حق نداشت در امور کشور دخالت کند زیرا همه ی کارها در دست پادشاه بود و قدرت بی اندازه ی پادشاه ، شاهزادگان را به فکر کسب قدرت می انداخت و شاه نیز در فکر قتل شاهزادگان بر آمد در نتیجه به دلیل قدرت طلبی، کشتار در بار زیاد می شد و طولی نکشید که شاهان هخامنشی افرادی نالایق و ضعیف شدند و شهربان ها از آنها اطاعت نمی کردند و به میل خود بر مردم ستم می کردند در نتیجه سرزمین هایی مثل مصر – بابل و یونان از مجموعه ی هخامنشی جدا شد.
ظهور اسکندر :
در شمال کشور یونان شخصی بنام اسکندر از مردم مقدونیه به قدرت رسید. او که یک نظامی جاه طلب بود. از اختلاف یونانیها استفاده کرد و آنجا را گرفت و دشمنی یونانی ها با ایرانیان را بهانه قرار داد و با لشکر یونانی ها به ایران حمله کرد و یونانی ها برای انتقام جویی و بدست آوردن غنیمت او را همراهی کردند و هنگامی که ایران در زمان داریوش سوم آخرین پادشاه هخامنشی در نهایت ضعف و ناتوانی بود، به ایران حمله کرد و داریوش سوم شکست خورد و اسکندر بجز ایران، مصر و قسمتی از آسیای مرکزی و هندوستان را تصرف کرد ولی در بابل مریض و در گذشت.
پس از مرگ اسکندر سردارانش قلمرو او را سه قسمت کردند ایران – یونان و مصر که ایران سهم سلوکوس شد .
ایران از مصر و یونان مهم تر بود چرا؟ به دو علت
1- بزرگتر و پر جمعیت تر بود
2- میراث تمدن بزرگ هخامنشیان را داشت
سلوکوس و جانشینان او را سلوکیان می گویند ، سلوکیان در ایران شهرهایی بنا کردند و عده ای یونانی را در آنها ساکن نمودند .بیشتر این شهرها در مسیر جاده ابریشم بود .
|
داریوش سوم برای فراهم آوردن سپاهی بزرگ بسوی شرق و خراسان رفت ولی در نزدیکی دامغان دو تن از سرداران خیانتکار او را کشتند و حکومت دویست و بیست ساله ی هخامنشیان را به پایان رساندند . اسکندر در تخت جمشید بدستور زن بدطینت خود تائیس، آن کاخ با شکوه را به آتش کشید. و در بابل در سن 31 سالگی در اثر افراط در شرابخواری با به عبارتی نوشیدن شراب زهرآلود تبی شدید بر وی دست داد و در آنجا در گذشت. ایران سهم سلوکوس نیکاتر شد - مصر به بطلمیوس رسید و در یونان آنتی گون قدرت را بدست گرفت. سلوکوس شهر سلوکیه در کنار دجله بنا کرد و به همراه جانشینان خود هشتاد سال در ایران فرهنگ یونانی یا هلنیسم را رواج داد. و او را عامل بزرگ یونانی کردن مشرق زمین می دانند. و یکی از شهرهای مهم آنها در ایران صد دروازه یا هکاتم پولیس در جنوب غربی دامغان فعلی بنا کرد ولی رفته رفته در شرق سلوکیان، پارت ها یا اشکانیان و در مغرب آنها دولت جدید روم توانستند حکومت آنها را محدود و آنها را از بین ببرند.
|
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
